Dom najemników rolnych we wsi Budimír

Wieś Budimír ma niemało zabytków. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni znajdują się trzy dwory, figura św. Floriana oraz zabytkowy park (wszystkie one mają status narodowych zabytków kultury). Są tu również inne ciekawe obiekty, takie jak romański kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, stary kościół ewangelicki, zabytkowe spichlerze i dom najemników rolnych.

Dom najemników rolnych (słow. Želiarsky dom) to niepozorny budynek przy głównej trasie Koszyce – Preszów, pochodzący z XVIII lub XIX wieku. Ma zatem dwieście, trzysta, a może nawet więcej lat. Któż mógłby to wiedzieć? W przeciwieństwie do rezydencji szlacheckich, w przypadku chłopskich domostw nie prowadzono dokładnych zapisków o budowie, przebudowie lub dziedziczeniu. Najważniejsze jest to, że budynek stoi na swoim miejscu i zachował się w niemal niezmienionym kształcie (z wyjątkiem dachu), bez większych modernizacji, z oryginalnymi drzwiami i oknami, bez dostępu do prądu, gazu i wody. Niespotykana jest na przykład podłoga w przedniej izbie wykonana z udeptanej gliny wygładzonej mieszaniną błota, plew i krowiego łajna, zwana klepiskiem zapuszczanym krowim łajnem. Poddasze również pokryte jest błotem, gdzie grubość warstwy dochodzi do 10 cm. Dom nie ma solidnych fundamentów, został zbudowany na łupku obsypanym suchym żwirem. Ściany obwodowe wykonane z nieopracowanych kamieni piaskowcowych wzmocnionych błotem (bez użycia zaprawy wapiennej) nie trzymają pionu. U góry, pod dachem mają 55 cm grubości, u dołu prawie 70 cm. Są murowane „na stożek”. Fasadę frontową i obramia okien zdobią typowe dla Budimíra stiukowe ornamenty. Okap dachowy nad frontem jest kryty drewnianym gontem.

Choć nic na to nie wskazuje, budynek należał do właścicieli ziemskich. Po II wojnie światowej we wsi było jeszcze kilka podobnych obiektów. Służyły jako domy dla rodzin najemników rolnych pracujących sezonowo. Niektóre rodziny osiedlały się we wsi na stałe. W jednym takim domu mieszkało nawet kilka rodzin, które musiały odrobić określoną liczbę dni za wynajem lokum. Ostatnią stałą mieszkanką tego domu była pani Straková, urodzona w 1908 roku, która owdowiała w 1958 roku i przez prawie pół wieku lat w jej domu nic się nie zmieniło. Zmarła w 1998 roku i od tego czasu opuszczony dom niszczał. W 2003 roku kupili go obecni właściciele. Już wówczas dom był ruiną z naruszoną statyką, przeciekającym dachem i zawalonym stropem. Naprawa domu krok po kroku zajęła około dziesięciu lat i była prowadzona wyłącznie tradycyjnymi metodami (ręcznie), bez użycia nowoczesnych technologii, sprzętu i współczesnych materiałów budowlanych. Elementy, które wymagały wymiany (gnijące belki i deski) zostały zastąpione drewnem pochodzącym ze starych rozebranych domów, szop i stodół. Wewnątrz domu, poza wyposażeniem z epoki, znajduje się kolekcja różnych narzędzi i sprzętów rolniczych – ceramika, wyroby koryciarskie, uprzęże konne, dzwonki, wyroby tkackie i kowalskie itp. Na działce o powierzchni niespełna czterech arów, która jest otoczona typowym wiejskim płotem sztachetowym, poza domem znajduje się podwórze, na którym można zobaczyć tradycyjną studnię na korbę, szopę z kolekcją narzędzi rolniczych, drewutnię, otwarte palenisko, a z boku – drewniany wychodek. W rogu podwórka, od południowej strony, stoi kapliczka z zegarem słonecznym.

Informácie

Dom Żelarski w Budimirze – „belava chiška babci Strakovej”
Hlavná 71/4
044 43 Budimír

Tel.: +421 (0)904 091 713, 0904 219 386
E-mail: zuzana.ksenzighova@gmail.com, info@obic.sk
Strona internetowa: www.obic.sk lub Facebook Dom Żelarski

Godziny otwarcia: Otwarte przez całą dobę (po wcześniejszym uzgodnieniu)

Zdieľať:

Mapa