Jedno z najstarszych wolnych miast królewskich na Słowacji. Miasto leżące na przecięciu Wschodu i Zachodu, kojarzone z solą, serce regionu Szarysz i trzecie największe miasto Słowacji, znane jako Eperjes, Eperies, Presachaum, Prjašiv, Fragopolis czy Eperiessinum, a po słowacku Prešov.
Położone u zbiegu rzek Torysy i Sekčova, w północnej części Kotliny Koszyckiej, która od zachodu graniczy z Wyżyną Szaryską. Od południowego zachodu miasto otaczają Góry Slańskie. Preszów leży dokładnie na 49 równoleżniku, podobnie jak Czeskie Budziejowice, Regensburg, Paryż, kanadyjska wyspa Nowa Fundlandia czy ukraińskie miasta Siewerodonieck, Rubiżne i Kałusz. Pierwsza wzmianka o Preszowie pochodzi z dokumentu wydanego przez króla Belę IV z 1247 roku. W XIII wieku na te tereny przybyli osadnicy niemieccy, co w połączeniu z korzystną lokalizacją na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych przyspieszyło rozwój osady i powstanie miasta.
Katedra św. Mikołaja. Początki jednego z najważniejszych zabytków Preszowa, katedry św. Mikołaja, sięgają czasów, kiedy dokładnie w tym miejscu wznosił się kościół niemieckich osadników. W 1374 roku Preszów uzyskał prawa miejskie i stał się wolnym miastem królewskim. Wieki XIV–XV przyniosły rozkwit gospodarczy, co znalazło odzwierciedlenie we wspaniałej architekturze kamienic, które do dziś zdobią centrum. Jedna z nich na początku XVI wieku została przebudowana na miejską winiarnię, a w XVII wieku służyła jako ratusz. Jest to jeden z najstarszych zabytków miasta znany dziś jako Więzienie Caraffy. W gotyckim budynku o charakterystycznej bryle mieści się obecnie galeria. O wysokim poziomie oświaty w tym okresie świadczy stara szkoła miejska. Jej rozwój można prześledzić w źródłach archiwalnych od początku XV wieku. W XIV wieku miasto zostało otoczone murami obronnymi i przekształcone w twierdzę. Częścią miejskich fortyfikacji był także niepozorny budynek znany pod nazwą Kumšt. Z czasem został on przebudowany na wieżę ciśnień i aż do początków XX wieku, tj. do czasu budowy miejskiego systemu wodociągów, zaopatrywał w wodę kamienne zbiorniki przy ulicy Hlavnej. Jest to niecodzienny zabytek techniki i historii, jakiego z trudem szukać w Europie Środkowej. Na dalszy rozwój miasta, zwłaszcza w dziedzinie oświaty, wpłynęła reformacja. Najważniejszym zabytkiem szkolnictwa protestanckiego na Słowacji jest Kolegium Ewangelickie, które w pierwszej połowie XIX wieku zdobyło rangę jednej z najważniejszych uczeni w całych Węgrzech. Najpiękniejszą częścią kolegium jest biblioteka licząca ponad 40 tysięcy woluminów.
Kościół Świętej Trójcy. Wieki XVII–XVIII upłynęły pod znakiem powstań stanowych i epidemii dżumy. Jednym z tragicznych wydarzeń w historii miasta były tzw. preszowskie jatki, podczas których generał Caraffa w 1687 roku skazał na śmierć dwudziestu wybitnych mieszczan, których najpierw poddano torturom, a następnie stracono. W narożniku Kolegium Ewangelickiego stanął pomnik z tablicą upamiętniającą nazwiska straconych. Epidemię dżumy, która nawiedziła miasto na przełomie XVII i XVIII wieku przypomina barokowa rzeźba Immaculata wzniesiona w 1751 roku ku czci ofiar.
Po tych wydarzeniach miasto podźwignęło się i zaczęło rozwijać się gospodarczo między innymi za sprawą soli pozyskiwanej w miejscowości Solivar, obecnie będącej dzielnicą Preszowa. Unikalny kompleks budynków wykorzystywanych do wydobycia i warzenia soli z solanki, pochodzący z XVII wieku, jest jednym z najważniejszych zabytków technicznych na Słowacji. Koloryt miasta kształtowali jego mieszkańcy, stanowiący mieszankę różnych narodowości i wyznań. Świadczy o tym choćby różnorodność zabytków sakralnych.
Kościół św. Jozefa. Około 1380 roku majestatyczny kościół franciszkański pw. św. Józefa, od północy połączony z klasztorem, wznieśli karmelici. Stoi on w miejscu wcześniejszej świątyni. Katedralny pw. św. Jana Chrzciciela. Budowa greckokatolickiej cerkwi katedralnej pw. św. Jana Chrzciciela, w miejscu dawnej kaplicy przyszpitalnej, rozpoczęła się w 1429 roku. Prawosławną cerkiew pw. św. Aleksandra Newskiego. W 1950 roku w Preszowie zbudowano prawosławną cerkiew pw. św. Aleksandra Newskiego, nawiązującą do tradycji prawosławnej architektury rosyjskiej, z pięcioma kopułami w kształcie cebuli. W mieście zachowała się też wspaniała synagoga ortodoksyjna w stylu mauretańskim z licznymi elementami orientalizującymi pochodząca z 1898 roku. Miłośników sztuki zachwyci różnorodność stylów architektonicznych w zabytkowej tkance miasta. Warto zwrócić uwagę na wystawny secesyjny budynek Banku Bosáka z 1924 roku stojący na rogu ulic Hlavnej i Levočskiej, rokokowo-klasycystyczny dom żupny czy perłę architektury renesansowej, jaką niewątpliwie jest Pałac Rakoczego, który pod koniec XVI wieku został zbudowany na polecenie Zygmunta Rakoczego, księcia Siedmiogrodu.
Preszów, największy ośrodek regionu Szarysz, trzecie największe miasto Słowacji i jedyne słowackie miasto, przez które przebiega 49 równoleżnik.
Więcej o Preszowie można przeczytać także na stronie internetowej www.presov.sk. Można także odwiedzić te miasta – Prešov, Bardejov, Sabinov, Lipany, Svidník, Hanušovce nad Topľou.
