Już w 1223 roku w pobliżu Preszowa, w dzisiejszej dzielnicy miasta Solivar, było wykorzystywane słone źródło. Było ono niezwykle cenne, można rzec, że stanowiło ono dla właściciela swego rodzaju inwestycję. W 1288 roku król Władysław IV Kumańczyk podarował owo źródło i wypływającą z niego solankę wraz z terenami od rzeki Torysy szlachcicowi Jurajowi, synowi Szymona. Od tego czasu jego spadkobiercy zaczęli używać nazwiska „de Soóso” lub w wersji słowackiej Šóšo. Mało znany jest jednak fakt, że zgodnie z aktem darowizny z 1288 roku szlachcic Juraj i jego potomkowie weszli w posiadanie nie tylko terenów w dolinie od Torysy do grzbietu Gór Slańskich, lecz także ziem leżących po przeciwnej stronie, na wschód od grzbietu aż po rzekę Topľę. W XIV wieku rodzina Soósów, właścicieli majątku solivarskiego, zaczęła dochodzić swoich praw do własności tych dóbr, a owe prawo w 1346 roku potwierdził sąd i tym samym stali się (de iure) właścicielami części dzisiejszych Hanuszowiec nad Toplą (wówczas Johansdorf, w XV wieku Hansdorf, według aktu bratrzyków także Hanušovce), którym już w 1332 roku król węgierski Karol I Robert nadał prawa miejskie.
Mały Pałac w Hanuszowcach nad Toplą, o którym do około 1980 roku nie wiedziano, że był jedną z siedzib szlacheckich, należał do rodziny Soósów co najmniej od 1564 roku, a po 1592 roku był jedyną siedzibą rodu, gdy zniszczony został należący do Soósów zamek nad Soľną Báňą.
Został on wzniesiony jako dwukondygnacyjny budynek blokowy z elementami typowymi dla epoki (układ, elementy kamienne i dekoracja sgraffitowa) oraz dla reprezentacyjnej siedziby szlacheckiej przeznaczonej do zamieszkania przez właściciela i jego rodzinę. Został otynkowany gładkim tynkiem wapiennym z typowym narożnym sgraffitem z motywem liści. Otwory okienne wyposażono w profilowane kamienne obramienia, a główny otwór wejściowy w kamienny portal z napisem „SOÓS STEPHANUS ANNO 1564” w nadprożu. Elementy kamienne zostały później usunięte i powtórnie wykorzystane jako budulec. Po wybuchu powstań antyhabsburskich na Węgrzech na początku XVII wieku do południowego narożnika została dobudowana okrągła wieża, która miała poprawić obronność. Wieża zmieniła charakter budowli, czyniąc ją siedzibą mieszkalno-obronną. W XVII wieku funkcja mieszkalna zyskała przewagę nad funkcją obronną. Nie zachowały się otwory strzelnicze stanowiące element obronny. Z czasem przebudowano otwory okienne i sztukaterię sklepień, która zachowała się w całości na pierwszej kondygnacji nadziemnej.
Pod koniec XVII wieku budynek zyskał swoje ostateczne, renesansowe oblicze. W późniejszym okresie majątek w Hanuszowcach nad Toplą przeszedł między innymi w ręce rodziny Dezsőfi, która na wzgórzu niedaleko Małego Pałacu zbudowała nowy barokowy kasztel z elementami renesansowymi. Podobno budynek gospodarczy przy Małym Pałacu służył jako mieszkanie zarządcy nowego kasztelu. Jeśli przyjmiemy, że nowi właściciele zamieszkali w znacznie bardziej reprezentacyjnej siedzibie, a budynek sąsiadujący z Małym Pałacem został przekształcony w mieszkanie zarządcy, można zakładać, że również Mały Pałac był w tym czasie przeznaczony do bardziej podrzędnych, być może nawet gospodarczych czy ewentualnie mieszkalnych funkcji, ale prawdopodobnie nie zamieszkiwali w nim członkowie rodziny.
Do 1711 roku, tj. do śmierci szlachcica nazwiskiem Joan de Soóso, dwór prawdopodobnie mieścił też archiwum rodziny Soósów. Wspomniany Joan, czyli Jan, został pochowany w 1711 roku pod posadzką obecnie rzymskokatolickiego kościoła w Hanuszowcach nad Toplą, około 50 metrów od swojej posiadłości. Informuje o tym łacińska inskrypcja wyryta w kamiennej płycie.
Obecnie w kasztelu Soósów (Małym Pałacu) odbywają się wydarzenia kulturalne i towarzyskie, mieści się w nim biblioteka, galeria i mała sala koncertowa.
Mały Pałac Soósów leży na Szaryskim Szlaku Zamkowym.
INFORMACJE: Przed wizytą warto sprawdzić telefonicznie lub mailowo godziny otwarcia. Mały Pałac Soósów znajduje się w centrum miasta Hanuszowce nad Toplą.
