Dwór Šarišské Dravce

Šarišské Dravce to pradawna słowiańska osada, jedna z najstarszych w regionie górnej Torysy. Pierwsza pisemna wzmianka o wsi (Dorauch, Drauch) pochodzi z 1295 roku i ma związek z pojawieniem się nowego proboszcza. Mieszkańcy trudnili się głównie hodowlą ptaków drapieżnych do polowań w pobliskich lasach należących do szlachty i króla. W XIII wieku najstarszym znanym właścicielem posiadłości toryskiej był hrabia z Sasów Spiskich, Detrik z Kércs.

Pierwotnie we wsi znajdowały się dwie posiadłości szlacheckie. Starszy drewniany dwór został zbudowany przez przedstawicieli Stanislavowej gałęzi rodu, osiadłej na stałe w Brezovicy. Dwór służył początkowo jako swoisty ośrodek gospodarczy i administracyjny dóbr, a dopiero w późniejszym okresie, w związku z rozrastaniem się rodu, zaczął być zamieszkiwany na stałe przez niektórych jego członków. Zachowany i odrestaurowany murowany dwór powstał później i należał do przedstawicieli Jakubowej gałęzi rodu. Nie są znane źródła, które pozwoliłyby zidentyfikować budowniczego lub dokładnie datować początek budowy, ale badania pozwoliły postawić kilka hipotez.

Pierwszą z nich jest (późno)gotycki mur ceglany odkryty podczas badań w północnej części budynku. Wskazuje on na to, że renesansowy budynek albo stoi na fundamentach starszej budowli, albo dwór jest nieco starszy niż do niedawna przypuszczano. Za tą drugą hipotezą przemawia odkrycie w jednym z pomieszczeń północnego skrzydła narożnego sgraffita, które pierwotnie prawdopodobnie zdobiło elewację. Oryginalny budynek musiał więc powstać w drugiej połowie XVI wieku i tym samym jest jednym z najstarszych zachowanych renesansowych dworów nie tylko w regionie Szarysza, lecz w całej wschodniej Słowacji.

Oryginalnie służył prawdopodobnie jako tymczasowa siedziba, być może okresowo (np. jako rezydencja myśliwska), a dopiero po przebudowie był zamieszkany na stałe. Młodszy, murowany dwór mógł być zbudowany przez ważnego przedstawiciela Jakubowej gałęzi rodu, Jerzego Berzeviczego, który w latach 1545–1562 pełnił prominentną funkcję naczelnego kapitana Górnych Węgier, lub przez jego syna Jana. Jerzy, jako prawdopodobny budowniczy dworu, był bogatym i wpływowym człowiekiem, a budowa dworu była tylko kwestią pomnażania majątku o kolejną posiadłość, którą mógł ewentualnie wykorzystać podczas ulubionego sposobu spędzania czasu wolnego przez szlachtę, czyli polowań.

Najprawdopodobniej dwór został przebudowany przez Zygmunta Berzeviczego na początku XVII wieku, poprzez przekształcenie starszego budynku w rezydencję mieszkalną, której wygląd w pełni odpowiadał renesansowej architekturze. Sgraffitowa dekoracja fasady jest jednym z najcenniejszych elementów dekoracyjnych dworu. W narożnikach obu wież zachowało się oryginalne sgraffito w kształcie liści w ciemniejszej, jasnoochrowo-różowo-piaskowej kolorystyce, które dzięki późniejszej dobudowie do jednego z narożników przetrwało w dobrym stanie. Na elewacji północnej odsłonięto spod tynku bardzo cenną pod względem historycznym i artystycznym dekorację sgraffitową w formie pasów okalających cały dwór. Renesansowy etap budowy i przebudowy dworu reprezentują w szczególności sklepienia w suterenie, prostokątny układ budynku i zachowane sklepienie krzyżowe w jednym z pomieszczeń, kamienna okładzina wejścia do jednego z pomieszczeń, kominek i oryginalne okna w południowej fasadzie. W suterenie znajduje się kamienny portal z 1699 roku. Zachowały się jedyne renesansowe drzwi z oryginalnym zamkiem. Interesujące i raczej unikatowe jest odkrycie odwodnienia budynku przez system kanałów i kamiennych szybów w piwnicach.

Zachowany i obecnie odrestaurowany murowany dwór z dwiema narożnymi wieżami należy do kompleksu renesansowych wiejskich rezydencji szlacheckich w regionie Szarysza. Wcześniejszy kompleks, usytuowany w pobliżu potoku, składał się, poza budynkiem głównym, z drewnianych, a później murowanych zabudowań gospodarskich i obejmował zachowany do dziś park leśny z drzewami iglastymi i liściastymi oraz ogród.

Murowany dwór we wsi Šarišské Dravce jest opisywany w dokumentach jako kamienny dom („domus lapidae”), a w 1684 roku należał on do Jana Berzeviczego, którego nazwisko przez ponad trzy wieki było ściśle związane z historią tego miejsca. Następnie dwór przejął jego syn, Jan Berzeviczy młodszy, który w młodym wieku został schwytany i uwięziony podczas ostatnich wojen antytureckich. Później został komisarzem w Koszycach i zajmował ważne stanowisko radcy królewskiego. To właśnie on w pierwszej połowie XVIII wieku odpowiadał za rozległą barokową przebudowę, która zmieniła wygląd renesansowego dworu. Przebudowa objęła zarówno wnętrza, jak i samą bryłę. Obejmowała między innymi zastąpienie oryginalnego sklepienia krzyżowego nieckowym i wykonanie masywnego dachu mansardowego. Jan poślubił francuską baronównę Anne Marie L’Huillier (1706–1776), krewną króla Francji, Ludwika XVI. Małżonkowie prowadzili intensywne życie towarzyskie, zwłaszcza w Koszycach i doczekali się czworga dzieci. Rodzinne posiadłości w Dravcach przypadły w udziale ich synowi, Franciszkowi, który był wybitną postacią draveckiej gałęzi rodu. Za znaczne zasługi i lojalność wobec korony w 1775 roku królowa Maria Teresa nadała jemu i jego potomstwu tytuł szlachecki barona.

Z biegiem lat dwór stopniowo stawał się wspaniałą rezydencją kilku ważnych rodzin, w XIX wieku również rodziny Smrečáňów. To właśnie tutaj urodzili się dwaj wybitni dostojnicy kościelni, bracia Pavol i Ľudovít. Pierwszy został biskupem spiskim, a później wielkowaradyńskim i został pochowany w rodzinnych Šarišskich Dravcach. Jego brat Ľudovít doczekał się nawet funkcji arcybiskupa jagerskiego.

Gdy zmieniła się sytuacja militarno-polityczna i społeczna, szlachta opuściła dwór, a budynek znalazł inne zastosowanie. Przez kilka lat mieściła się w nim szkoła podstawowa, a później był wykorzystywany do celów gospodarczych i magazynowych przez pobliską spółdzielnię.

Dwór Šarišské Dravce leży na Szaryskim Szlaku Zamkowym.

Informácie

Urząd Gminy Szaryskie Dravce
Szaryskie Dravce 109
082 73

Tel.: 051/4597 221
Mobil: 0911 271 331
E-mail: ocu@sardravce.sk

Renesansowy dwór znajduje się w centrum wsi, w pobliżu sklepu spożywczego.

Zdieľať:

Mapa