Dwór Mariássy we wsi Pečovská Nová Ves

Pierwsza wzmianka o wsi Pečovská Nová Ves pochodzi z 1319 roku (Wyfalu). Ta ważna pod względem historycznym wieś już w średniowieczu była ośrodkiem posiadłości, ale dopiero na początku okresu nowożytnego jej znaczenie wzrosło na tyle, że pojawiła się potrzeba budowy siedziby ziemiańskiej. Do 1322 roku wieś była majątkiem królewskim, a następnie wraz z okolicą przeszła na własność szlachcica Mička, który zbudował swoją siedzibę wysoko w Górach Czerchowskich. Za sprawą zawieranych małżeństw w Pečovskiej Novej Vsi pojawiły się inne rody (Péchy, Mariássy czy Bornemisz), które zamieszkiwały kasztele i dwory. Dzięki nim Pečovská Nová Ves ma sporo zabytków i ciekawych obiektów. Poza barokowym kościołem, klasycystyczną synagogą i kaplicą, zachowało się tu ponad dziesięć kasztelów i dworów. Pod względem ilości konkurować mogą tylko miejscowości Liptowski Jan czy Brezovica. Taka koncentracja obiektów zabytkowych jest dosyć nietypowa dla obszarów wiejskich.

Przy ładnej zielonej uliczce stoi parterowy barokowy dwór Mariássy pochodzący z drugiej połowy XVIII wieku (ostatnim jego właścicielem był Ján Mariássy).

Przypuszcza się, że dwór został wzniesiony wkrótce po zbudowaniu pobliskiego kościoła św. Andrzeja (ukończonego w 1757 roku). Niektórzy mistrzowie pracowali również we dworze (o czym świadczyć mogą pewne cechy dekoracji sztukatorskiej). Wiadomo, że w 1869 roku właścicielem dworu był Tomáš Péchy. Rodzina Péchy była w posiadaniu dworu aż do międzywojnia, po czym odkupiła go rodzina Bornemiszów. Po Lajoszu Bornemiszu dwór odziedziczyła jego córka Ilona, a za jej pośrednictwem nieruchomość przeszła w posiadanie rodziny Mariássy. I to właśnie od rodziny Mariássy dwór zaczerpnął swą nazwę. W drugiej połowie XIX wieku przeprowadzono w nim jedynie remonty związane ze zmianą ogrzewania, odrestaurowano sanitariaty, wybudowano klatkę schodową przed głównym wejściem oraz wymieniono okna. Najwięcej znanych nam zmian budowlanych przyniosły dopiero XX-wieczne remonty: nowe wejście na południowo-zachodniej fasadzie oraz taras przed wejściem, wychodzący na park. Część okien na fasadach bocznych została wymieniona na okna z secesyjnym podziałem. Po II wojnie światowej zmieniono dach, wybudowano nowe kominy od strony południowo-wschodniej, zlikwidowano klatkę schodową oraz schody na poddasze od strony holu wejściowego.

Parterowy dwór został zbudowany na planie prostokąta i jest w całości podpiwniczony. Pomieszczenia piwniczne mają sklepienia kolebkowe. Południowo-zachodnia część została zaprojektowana jako duża, otwarta przestrzeń, w której sklepienia spoczywają na czterech masywnych filarach z przejściami pomiędzy pasami sklepień. Podłoga w tym miejscu jest wykonana z ceramiki, podczas gdy w innych pomieszczeniach jest klepisko.  Poszczególne pomieszczenia mają sklepienie żaglowe bez pasów sklepiennych, a jedynie przestrzeń od wschodu przykryta jest nierównej szerokości przęsłami sklepiennymi i sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Sklepienia pomieszczeń na parterze mają dekorację stiukową. Bogato zdobione barokową sztukaterią lustra znajdują się w dawnej sali reprezentacyjnej, ale także w holu wejściowym. Zdecydowana większość otworów wejściowych zachowała oryginalną (barokową) boazerię drewnianą. Zachowało się także kilka pierwotnych wypełnień, takich jak barokowe drzwi kasetonowe z oryginalnymi okuciami. Poddasze było wybudowane jako częściowo mieszkalne. Pomieszczenia przykryte są sklepieniami żaglowymi. Odciski na ścianach szczytowych w pomieszczeniach poddasza wskazują na kształt oryginalnego dachu (typu mansardowego). Dwór wyróżnia się spośród pozostałych siedzib szlacheckich znajdujących się we wsi bogato zdobionymi fasadami. Elewacja zewnętrzna jest podzielona przez profilowany gzyms wieńczący i prosty wystający cokół. Pionowe elewacje są wydzielone pilastrami z gładkimi trzonami, w dolnej części z cokołami, a pod gzymsem kapitelami, z bogatą dekoracją stiukową (stylizowane kwiaty). Główna fasada jest zwrócona na wschód. Wejście znajduje się pośrodku i tworzy je kamienny portal małżowinowy obramowany wąską listwą. Do wejścia prowadzą proste, jednoramienne schody z kamiennymi stopniami i murowaną balustradą z pełnym parapetem. Otwory okienne mają kamienne, małżowinowe paski z listwą, profilowanym gzymsem podokiennym i zamontowaną od zewnątrz kutą, giętą kratą z ukośnymi prętami. Wypełnienie drzwiowe składa się z drewnianych podwójnych, czteroskrzydłowych okien sześciodzielnych otwieranych do środka. Parapety są ozdobione dekoracją stiukową z motywem kropierza.

Choć dwór nie należy do najstarszych, bez wątpienia jest najlepiej zachowanym obiektem we wsi (najbardziej autentycznym), nie tylko pod względem konstrukcyjnym (wygląda niemal tak, jak w momencie budowy), lecz również ze względu na zachowane detale architektoniczne, a przede wszystkim rzemieślnicze. Teren częściowo jest otoczony historycznym kamiennym ogrodzeniem. W drugiej połowie XIX wieku obok dworu założono również park o powierzchni 1,5 hektara. Park przyrodniczo-krajobrazowy z oryginalnymi nasadzeniami został przeprojektowany w latach 70. XX wieku.

We wsi znajdowały się jeszcze dwa inne obiekty, które już nie istnieją: późnorenesansowy dwór z pierwszej połowy XVII wieku (ostatnim właścicielem był Antal Péchy), zbudowany w ogrodzie w pobliżu kaplicy św. Jana oraz późnorenesansowy dwór z pierwszej połowy XVII wieku (ostatnią właścicielką była żona Ferenca Péchy’ego) zlokalizowany w pobliżu dzisiejszego urzędu gminy. Oba zostały uszkodzone przez artylerię w 1919 roku i z czasem obróciły się w ruinę.

Dwór Mariássy leży na Szaryskim Szlaku Zamkowym.

INFORMACJE: Dwór znajduje się w zachodniej części wsi, przy ulicy Kostolnej 42.

Informácie

Urząd Gminy Pečovská Nová Ves
Hlavná 33
082 56 Pečovská Nová Ves

Tel.: 051/4583 121
E-mail: obec@pecovska.sk

Znajduje się w zachodniej części wsi, na ulicy Kostolná 42.

Zdieľať:

Mapa

Podujatia v regióne

Koncert, Tradície

piątek, 3 stycznia, 2025

Sabinov, Slovensko